Karkamış Antik Kenti

Fırat’ ın batı kıyısında, Türkiye Suriye sınır hattı üzerinde, Yakındoğu arkeolojisinin en önemli yerleşimlerinden biri olan Karkamış Antik Kenti yer almaktadır. Karkamış Anadolu’ yu Mezapotamya ve Mısır’ a bağlayan yolların kavşağında ve Fırat kıyısında önemli bir konumda olmasından dolayı istilalara ve tahriplere sahne olmuştur. İlk yerleşim izlerinin Neolitik dönemde görüldüğü Karkamış Antik Kentinde M.Ö.  II. Bin yılın ortalarından itibaren Hititlerin ilgi alanında olmuştur.  Hitit imparatorluğu’ nun M.Ö. 12. Yüzyılın başlarına doğru yıkılışını izleyen 300 yıl içinde kurulmuş olan Geç Hitit Krallıkları’nın en güçlüsü Karkamış Krallığıdır.

Önasya’ nın önemli yerleşim yerlerinden olan Karkamış Antik Kenti Fırat Nehri’nin kenarındaki yükseltiden başlayıp, hafif meyille güneye ve batıya doğru uzanan araziyi doğu- batı yönünden geçen demiryolu ikiye bölmektedir. Bu demiryolu bugünkü Türkiye- Suriye sınırını oluşturmaktadır. Antik kentin akropolü ve yukarı şehir kısmı Türkiye’ de aşağı şehir kısmı ise Suriye ‘de bulunmaktadır.

Hitit İmparatorluğu’nun M.Ö. 12. yüzyılın başlarına doğru yıkılışını izleyen 300 yıl içinde kurulmuş olan Geç Hitit Krallıkları’nın en güçlüsü Karkamış Krallığı’dır. Karkamış, M.Ö 17. yüzyılın ikinci yarısında kent Halep ve Suriye’nin büyük kısmını ele geçiren Hititlerin etkisi altına girmiştir. Hitit İmparatorluğu’nun M.Ö. 1195 civarında yıkılmasından sonra, Karkamış bölgenin en güçlü bağımsız krallıklarından biri olmuştur. M.Ö. 717’de Asurlu II. Sargon tarafından kent yerle bir edilmiştir. Kentte yerleşim Helenistik dönem ve Roma dönemlerinde de devam ettikten sonra hızla önemini yitirerek terk edilmiştir. Yapılan kazılar sonucunda M.Ö birinci bin yıla ait çok sayıda yeni hiyeroglif Luvi yazıtı, kil tabletler, zarif, yürüyen aslan, kanatlı boğa ve kanatlı keçi-boğa rölyefli orthostatlar; mozaik tabanlar ortaya çıkarılmıştır. Yine burada bulunan ve çoğunluğu Geç Hitit dönemine ait kabartmalar, Tanrıça Kubaba ve onun adına yapılan tören alayındaki askerlerin, rahiplerin, çeşitli hayvanları taşıyan kişilerin, uzun ve düz kılıçlarla silahlanmış prenslerin, savaş arabalarının, karışık yaratıkların, koruyucu hayvanların yer aldığı tören alayı betimlemeleriyle, MÖ birinci bin yıl başlarındaki yaşam biçimine, giysilerine ve kültürüne ışık tutmaktadır. Karkamış kabartmalarının, büyük çoğunluğu bugün Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi ve Gaziantep Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Hitit İmparatorluğu’nun önemli merkezlerinden biri olan Karkamış’ın kadim topraklarından olan, binlerce yıllık geçmişiyle medeniyetlere ev sahipliği yapan bu antik kent 1699 yılında keşfedilmiştir. Karkamış Antik Kent 1910'larda Britanya Müzesi tarafından birçok kez kazılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanının ardından askerî yasak bölge haline getirilerek mayınlarla kaplanmıştır. 2012 yılında mayın temizleme çalışmalarının ardından arkeolojik kazılar tekrar başlatılmıştır.

Türk-İtalyan arkeolojik ekibi tarafından yürütülmektedir. Gaziantep Valiliği, Büyükşehir Belediyesi, SANKO Holding ve İtalya Dışişleri Başkanlığı’nın destekleriyle Prof. Nicolo Marchetti başkanlığında, Prof. Dr. Hasan Peker’in koordinatör başkanlığında Bolonya, İstanbul ve Gaziantep Üniversiteleri’nin işbirlikleri ile gerçekleştirilen kazılarda açığa çıkartılan Geç Hitit Saray alanına yapılan koruyucu çatı ile Karkamış Arkeopark alanı ziyarete açılmıştır.