Tilmen Höyük

Gaziantep ili, İslahiye ilçesinin 10 km doğusunda Karasu Çayı yer almaktadır. Tilmen  höyük,                  Anadolu’da Hititlerin başkenti Hattuşa’ dan sonra en görkemli şehirlerinden biridir. Yapılan kazılar sonucunda tarihinin M.Ö. III. Bin yılın son döneminde büyük bir şehir olduğu anlaşılmıştır. Bu şehir yapısının en erken evresi, planı ve orthostatlı duvarları açığa çıkartılmıştır.

Yapılan bu arkeolojik kazılar neticesinde höyüğün üzerinde kalın bir moloz tabakası altında anıtsal yapılar ortaya çıkartılmıştır. Bunlar arasındaki büyük bir yapının en erken evresi, planı ve orthostatlı duvarları ile Antakya yakınında Amik Ovası'ndaki Alalah höyüğünün 7. kat sarayına çok benzemektedir. Bu dönemde, Yamhad Krallığı’nın merkezinin Halap (Halep) olduğu ve Kral Yarım-Lim zamanında Alallah’ın bir süre bu krallığın başkenti olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bir Mari (Tel Hariri-Suriye) çivi yazılı belgede de, Yamhad'ın 20 krallıktan oluşan bir birlik olduğu yazılıdır. Bu bilgiye dayanarak Tilmen Höyükteki sarayın en erken evresinin Erken Tunç Çağı(M.Ö.2000) yani Alalah’ın 7. tabakasıyla çağdaş olduğu ve Tilmen’in bu 20 krallıktan birinin merkezi, yani Yamhad krallığına bağlı bir prenslik olduğu düşünülmektedir.

Şehir iç ve dış kaleden oluşmuş olup, iki sur sistemiyle korunma altına alınmıştır. Kalenin surları büyük ve düzgün kesme taşlardan yapılmıştır. İnanılmaz büyüklükte ve tonlarca ağırlıktaki taşlarla yükselen surlar kentin görkemini gözler önüne sermektedir. Surlar kazamatlı duvar tekniğinde ve birbirine yaslanan masif bloklardan yapılmıştır. Kentin asıl giriş kapısı doğudadır ve iki yanı kapı aslanlarıyla korunmuştur. Yapılan kazılar sonucundaki höyüğe ait buluntular pek çok araç-gereç, çanak-çömlek, takılar, mühürler, orthostat, ziynet ve süs eşyaları olup, eski Anadolu kültürleri arasındaki bağı ve karşılıklı ilişkiyi göstermektedir.

U.Bahadır Alkım başkanlığında, Yesemek Heykel Atölyesi'ndeki araştırmalara devam edilirken, 1959 yılında Tilmen Höyük'te de kazılara başlanmış ve 1964 yılına kadar çalışılmıştır. Aynı yıl kazılara ara verilerek Gedikli-Karahöyük'e geçilmiş, 1967 yılında bu höyükte ve yakınındaki Kırışsal Höyük'teki çalışmalar bitirilerek, 1969'da tekrar Tilmen Höyük'te çalışmalara başlanmıştır. Dört yıl daha kazılara devam edilip 1972 yılında bölgedeki çalışmalara son verilmiştir. Alandaki kazı çalışmalarına, Bolonya Üniversitesi'nden N. Marchetti yürütücülüğünde ve İstanbul Üniversitesi'nden R. Duru ile Gaziantep Müzesi'nin de katılımıyla sürdürülen çalışmalar sonucunda Tilmen Höyük Arkeopark olarak ziyarete açılmıştır.